Başvurucu Partinin farklı il ve ilçelerdeki teşkilatlarında kongrelerini süresi içinde iki defa üst üste yapmadıkları gerekçesiyle ilçeler bakımından o yer kaymakamlıkları, iller bakımından o yer valilikleri tarafından sulh hukuk mahkemelerine dava açılmış ve teşkilatların kendiliğinden sona erdiğinin tespiti talep edilmiştir. Sulh hukuk mahkemeleri davaları kabul ederek ilgili il veya ilçe teşkilatlarının kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar vermiştir. İstinaf kanun yoluna başvurulması üzerine bölge adliye mahkemelerince istinaf başvurularının esastan reddine kesin olarak karar verilmiştir. Başvurucu; bir siyasi partinin il ve ilçe kongrelerini süresinde yapmaması nedeniyle sadece ihtar cezasıyla cezalandırılabileceğini, bu yetkinin de münhasıran Anayasa Mahkemesine ait olduğunu belirtmiştir. Bu nedenle kaymakamlık ve valiliklerin tespit davası açma yetkilerinin bulunmadığını, sulh hukuk mahkemelerinin de bu yönde karar verme yetkisinin olmadığını ileri sürmüştür. Başvurucu Siyasi Partinin süresinde il ve ilçe kongrelerini yapmasıyla ilgili yükümlülüğünü yerine getirmediğinden bahisle bu il ve ilçe teşkilatlarının kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar verilmesinin siyasi örgütlenme özgürlüğüne bir müdahale teşkil ettiği anlaşılmıştır. Siyasi parti tüzel kişilikleri, il ve ilçe teşkilatlarını kapsayan bütündür. Başka bir deyişle Anayasa Mahkemesinin siyasi parti tüzel kişiliğinden ayrı tutarak il ve ilçe teşkilatlarının süresi içinde kongrelerini yapmadıklarından bahisle hukuki varlıklarının sona erdiğini tespit etme imkânı bulunmamaktadır. Eldeki başvuruda ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yazısı üzerine kaymakamlıklar ve valiliklerin başvurucu Partinin il ve ilçe teşkilatlarının kendiliğinden sona erdiğinin tespitini sulh hukuk mahkemelerinden talep ettiği, sulh hukuk mahkemelerinin de bu talepleri karara bağladığı görülmüştür. Dolayısıyla kamu makamlarının gerek 2820 sayılı Kanun'un 3. maddesi kapsamında siyasi parti tüzel kişiliklerinin teşkilatlarla bir bütün olduğunu gerek 4721 sayılı Kanun'un 87. maddesinde "her ilgili" ifadesinin kaymakamlık ve valilikleri kapsamadığını dikkate almaksızın verdiği kararların anılan hükümlerin amacını aşan, genişletici ve öngörülemez bir yorum olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu tespit kararlarının kanunilik şartını taşımaması nedeniyle siyasi örgütlenme özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmiştir.
Başvuru no: 2019/30833
Karar tarihi: 27.09.2023
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/01/20240110-4.pdf